Umut Aydın ile 'Meseleler' - #25
Meseleler'in 25. sayısından merhabalar,
Yılın son ayına girerken önümüzdeki senenin ne yazık ki bu seneyi mumla aratacak zorlukta geçeceği gerçeğini sizlere bir kez daha hatırlatmak naçizane boynumun borcu.
Çin'in ve Rusya'nın arasının biraz daha açılacağını daha evvel yazmıştım, geldiğimiz noktada bu olmakla birlikte Çin'deki durum sistemi kilitlemeye ve "deglobalization"ı hissettirmeye devam ediyor.
ABD ise büyük ekonomilerdeki yeni seçilen liderler ve politikaların daha içe dönük olmasını da fayda bilerek bu deglobalization yangınına yeni Enflasyonla Mücadele Yasası (IRA) ile benzin dökmeye hazırlanıyor.
ABD dışı üretimlerin ABD pazarına girişi için büyük engel oluşturan bu yasa, başta AB menşeili olmak üzere ABD pazarında faaliyet gösteren şirketleri zora sokacak.
Öte yandan AB'den gelen işsizlik rakamları %6.5 ile en düşük seviyeyi gösteriyor. Enflasyon rakamları da AB için düşme eğiliminde. Fakat bütün bu pembe tabloda kimsenin bakmak istemediği unsurlardan biri AB'deki enerjiden arındırılmış "çekirdek enflasyon" ki o noktada herhangi bir kıpırdama yok.
Her ne kadar zamanla çekirdek enflasyonun da düşeceği öngörülse de ben bu kış geçmeden bu öngörüye yatırım yapmanın doğru olmadığı kanaatindeyim.
Türkiye ile ilgili olumlu/olumsuz herhangi bir öngörü şu an için güç. Enflasyonu ve ekonomiyi şu an olduğundan daha kötü bir duruma sokmak hem büyük beceri istediğinden, hem de yaklaşan seçimleri de öngörerek enflasyon tarafında yavaşlama görebiliriz. Bunun işe ve pazara etkisi biraz muallak. Zira 2023'de kimse en azından seçimlere kadar kılını kıpırdatma eğiliminde olmayacaktır.
Hepinize sağlıklı ve mutlu bir hafta diliyorum.
Gündem
🤖 Microsoft'un 2018 yılında satın aldığı ve çoğunlukla açık kaynak projelerin ortaklaşa geliştirilmesi için araçlar sağlayan GitHub, 2021 yılında OpenAI'ın da desteği ile kod yazarak yazılım geliştiricilerin işlerini kolaylaştıran GitHub Copilot adında bir servis çıkardı.
Geçtiğimiz haftalarda ise bir grup açık kaynak yazılım geliştirici, GitHub Copilot'un kendi kodları dahil farklı açık kaynak projelerin kodlarını kullanarak bu servisi sağladığı ve bunun da birkaç yasa ve kullanıcı sözleşmesine aykırı olduğu gerekçesiyle GitHub'a 9 milyar dolarlık dava açtı.
Bu davanın gidişatı GPT-3 destekli üretilen içeriklerden, DALL-E ile üretilen görsellere kadar kullanıcılara açık verilerle eğitilen tüm yapay zeka platformlarını etkileyebilir.
Neticede neredeyse tümü eğitim seti olarak Internet'teki açık veri, içerik ve geliştirmelerden faydalanıyor. Tam bu esnada yapay zeka ve etik tartışmalarının başka bir boyutu ile karşı karşıyayız.
🇨🇳 Çin, 1989 yılında Tiananmen bulvarındaki gösterilerden sonra tarihinin en büyük halk ayaklanmasını yaşıyor.
Sıfır Covid politikası yüzünden gerek dünya genelindeki tedarik zincirini alt üst eden, gerekse kendi halkına karantina adı altında yapmadığı zulmü bırakmayan devlete karşı halk son bir haftadır dozunu arttıran gösterilerle sokakta.
Apple'ın ana üreticilerinden Foxconn'un fabrikalarında da şiddetli protestolar varken Apple yönetiminin çok yakın ilişkilere sahip olduğu Çin'deki olan bitenle ilgili sessiz kalması enteresanken daha tuhaf bir girişimde bulundular.
Sosyal medyanın tümüyle devlet kontrolünde olduğu ve Great Firewall isimli platformdan bütün Internet trafiğini izleyen Çin'de, protestocular bu sansürü bertaraf etmek için iOS cihazlardaki AirDrop özelliği ile doğrudan cihazdan cihaza iletişim kuruyorlarken Apple yeni yayınladığı bir güncelleme ile bu özelliğe manidar bir zamanlamada kısıtlama getirdi.
😅 Artık bir hafta da Elon Musk'ın olmadığı bir bülten çıksın istiyorum fakat kendisi pek müsade etmiyor. O sebepten ne kadar sansasyonel hadiseler yaparsa yapsın en tepeye koymuyorum en azından.
Geçtiğimiz iki hafta içinde Twitter Blue servisi ile mavi tik vermeye başlamıştı. Fakat mavi tik sahibi kullanıcılardan bazıları isimlerini bazı şirket isimleri ile değiştirip açıklamalarda bulunmaya başlayınca, bu kez gerçek şirketlerin başına borsada ağır değer kayıpları gibi talihsiz olaylar geldi.
Hal böyle olunca da Twitter apar topar bu servisi kapattı.
Twitter bu servisi, muhtemelen kimlik doğrulama işleri ile doğrudan ilgilenmemek için Apple'ın AppStore'u üzerinden satıyordu. Fakat her AppStore satışı gibi Apple da bu satışlardan %30 komisyon alıyordu.
Elon sanki daha önce bu komisyonu hiç bilmiyormuş gibi Twitter üzerinden bu durumu ağır twitlerle eleştirdi. Fakat daha sonra Apple kampüse gidip Tim Cook'la görüşünce kuyruğu kıstırıp bütün twitlerini sildi.
Apple'ın AppStore tekeli ve bazı ülkelerde farklı store'lara izin vermesi ile ilgili haberleri daha evvelki bültenlerde değerlendirmiştim.
Fakat AppStore'a ABD'de alternatif istemek Apple'ın ötesinde Federal Devlet'i de işin içerisine katmak demek. Zira bir tekel var, biliniyor, fakat hem ekonomik hem de politik olarak faydası daha fazla olduğu için ABD'de bu durum gündem bile edilmiyor.
Bu arada Twitter'la ilgili bir diğer gelişme de AB heyetinin Elon Musk ile görüşüp, özellikle içerik moderasyonu konusunda önlem alınmazsa Twitter'ı AB'de yasaklamaktan çekinmeyeceklerini belirten bir toplantı yapmaları oldu.
💸 ABD'nin tosuncuğu Sam Bankman-Fried'ın sahip olduğu FTX'in batışının ardından ilişkili şirketler de tek tek iflas açıklamaya başladı.
Sadece geçtiğimiz hafta bir diğer kripto borsası olan Bitfront ve yine FTX'le finansal alışverişi olan BlockFi da iflas açıkladılar.
Bir süre daha benzeri gelişmeleri duymaya alışmanızda fayda var. Kripto endüstrisinin belini doğrultup doğru stabil bir yola girmesi için bir süre daha zaman geçmesi gerekiyor.
⚰️ Gün geçmiyor ki otomotiv endüstrisinden bizi kahreden bir başka ölüm haberi gelmesin.
Stellantis bünyesindeki, Delta Integrale ve Stratos gibi efsane modelleri ile tanıdığımız Lancia markası 2024 yılı itibariyle artık yalnızca elektrikli otomobil üretecek.
Marka zaten 2000'li yılların başında ürettiği iki model haricinde pek bir varlık göstermiyordu.
2024-28 yılları arasında üç yeni model üretecek olan Lancia yeni Ypsilon ve Delta'yı da elektrikli olarak üretecek.
Böylelikle Lotus ve Maserati'den sonra Lancia'ya da rahmet okuyoruz.
Haftanın Kitabı
📚 Bundan kelli size her hafta bir kitap önerme gayreti içerisinde olacağım.
Başlangıçta belirttiğim gibi 2023 herkes için zorlu geçecek, o sebeple hala okumamış olanlarınız varsa George Samuel Clason'ın 1926 yılında yayınlanan "Babilin En Zengin Adamı" kitabını okumasını tavsiye ederim.
Kitap derin ekonomik öğretilerden ziyade bireysel olarak finansal yönetiminiz konusunda fikir veriyor.